| Главная » Файлы » Рефераты |
физика 7 сынып аныктамалар
|
[ Скачать с сервера (330.1 Kb)
]
Еще больше материалов по этой теме можно найти здесь » [Физика] |
08.11.2012, 21:51 |
| ФИЗИКА ЖӘНЕ АСТРОНОМИЯ (анықтамалар) 7 – сынып І тарау.ФИЗИКА ЖӘНЕ АСТРОНОМИЯ –ТАБИҒАТЫ ТУРАЛЫ ҒЫЛЫМДАР Табиғат құбылыстары – табиғатттағы кез келген өзгерістер. Физика – табиғаттағы физикалық құбылыстарды әрі денелердің физикалық қасиеттерін зерттейтін ғылым және оқу пәні. Астронолмия – аспан денелерін және олардың жүйелерінде орын тебетін құбылысты зерттейтін ғылым және оқу пәні. Материя – зат түрінде, жарық толқындар түрінде бізді қоршаған барша болмыс. Табиғатты зерттеудің негізгі әдістері: Бақылау Эксперимент Теориялық әдіс Гипотеза – ғылыми деректер негізінде ұсынылған болжамдар. Физикалық теория – физикалыық құбылыстарды, олардың өзара байланыстарын түсіндіретін жүйелі білім. Өлшеу – физикалық шаманы бірлік үшін қабылданған басқа біртекті шамамен салыстыру. Физикалық шама – физикалық нысанның немесе физикалық құбылыстың қасиеттерінің сипаттамасы. Сандарды стандартты жазу – дәрежесі бар 10 санын пайдаланып сандарды жазу. ІІ таррау. ЗАТТЫҢ ҚҰРЛЫСЫ. Атом – химиялық элементтің қасиеттерін бойына сақтаған оның ең кіші бөлшегі. Молекула – заттың химиялық қасиеттерін бойына сақтаған оның ең кіші бөлшегі. Молекулалық-кинетикалық теорияның негізгі қағидалары: Барлық денелер молекулалардан (атомдардан) тұрады. Молекулалар үздіксіз бей-берекет қозғалыста болады. Молекулалардың (атомдардың) арасында тартылу күші әрі тебілу күші әрекет етеді. Диффузия – бір заттың молекулалары екінші заттың молекулаларының арасындағы бос орынға өтуі. Броундық қозғалыс – газдағы немесе сұйықтықтағы мөлшері кіші (1 мкм) бөлшектердің ретсіз қозғалыстары. Заттың күйлері: Қатты (пішінін де, көлемін де сақтайды). Сұйық (пішінін сақтамайды, көлемін сақтайды). Газ (пішінін де, көлемін де сақтамайды). Температура – дененің (заттың) жылулық күйін сипаттайтын физикалық шама. Ол зат молекулаларының (атомдаррының) бей-берекет қозғалыстарының жылдамдығына тәуелді. ІІІ тарау. ҚОЗҒАЛЫС. Механикалық қозғалыс – дененің немесе дене бөлшектерінің уақыттың өтуіне қарай бір-бірімен салыстырғандағы бұрынғы орнының өзгеруі. Материялық нүкте – қозғалыстың қарастырылып отырған жағдайына өлшемдерін елемеуге болатын дене. Қозғалыс траекториясы – дененің немесе материялық нүктенің санақ денесімен салыстырғандағы қозғалысы кезінде сызық түрінде қалдырылған ізі. Орын ауыстыру – қозғалыстағы дененің бастапқы орнын онның келессі орнымен қосатын бағытталған кесінді. Бірқалыпты қозғалыс – дене тең уақыт аралығында ұзындығы бірдей жол жүреді. Бірқалыпты емес қозалыс – дене тең уақыт аралығында әр түрлі жол жүреді. Жылдамдық – берілген уақыт ішіндегі орын ауыстырудың сол уақыт аралығына қатынасы. жылдамдық= (орын ауыстыру)/уақыт,немесе ϑ=l/t Бірқалыпты түзу сызықты қозғалатын дененің немесе материялық нүктенің қозғалыс заңы: х=x0+ϑt. Инерция құбылысы - кез келген дене сырттан әсер болғанда өзінің Жермен салыстырғандағы тыныштық күйін немесе бірқалыпты түзу сызықты қозғалысын сақтайды. IV тарау. МАССА ЖӘНЕ КҮШ. Масса – денелердің өзара әрекеттесуі кезіндегі жылдамдықтарының өзгеруі дәрежесін анықтайтын физикалық шама. Зат тығыздығы – сол заттың көлем бірлігіндегі массасына тең физикалық шама. ρ=m/V ; ρ= тығыздық, ө.б. (1кг/м3) m = масса, ө.б. (1 кг) V = көлем, ө.б. (м3) Күш – денелердің өзара әрекеттесуін сипаттайтын физикалық шама. Деформация – дене пішінінің немесе өлшемдерінің өзгеруі. Гук заңы – серпімді деформация шамасы (созылу немесе сығылуы) түсірілген күшке тура пропорционал. Ғ=kx F = түсірілген сыртқы күш, (ө.б. 1Н) k = қатаңдық коэфиценті, (ө.б. 1Н/м) х=l-l0 x = дененің созылуы немесе сығылуы, (ө.б. 1м) Ауырлық күші – денелердің жерге тартылу күші. Fa=mg Fa= ауырлық күші, (ө.б. 1Н) m = масса, ө.б. (1 кг) g = 9.8 H/кг тұрақты шама Сененің салмағы – дененің тірекке немесе аспаға түсірілетін күші. Үйкеліс күші – бір дене екіннші дененің бетімен қозғалған кезде пайда болатын күш. үш күйде болады: сырғанау, домалау, тыныштық куйде. Ғүйк =µN Ғүйк = үйкеліс күші, (ө.б. 1Н) µ = үйкеліс коэфиценті N = нормаль қысым күші. N = mg V тарау. ҚЫСЫМ. Қысым – беллгілі бір бетке түсетін күш әрекетінің нәтижесін сипаттайтын шама. Қысым: бетке перпендикуляр бағытта әрекет ететін күштің осы беттің ауданына қатынасы. қысым= күш/(аудан ) немесе р= F/S p = қысым, (ө.б. 1Па) S = аудан, (ө.б. 1м2) р = ρgh . Қатынас ыдыстардағы әрекетті сұйық бағандарының биіктігі олардың тығыздықтарына кері пропорционал: h_1/h_2 = ρ_1/ρ_2 . Қалыпты атмосфералық қысым – биіктігі 760 мм сынап бағанынынң қысмына тең. 00С температурадағы атмосфералық қысым. 760 мм сын.бағ. = 105Па. Қалыпты атмосфералық қысым 760 мм сын.бағ. тең. Атмосфералық қысым биіктікке байланысты өзгереді. Монометр – қысым айырымын өлшеуге арналған аспап. Архимед заңы – сұйыққа батырылған денеге оның батқан бөлігі көлеміндегі сұйықтың салмағына тең ығыстырушы күш әрекет етеді: ҒА = ρ с gVД ҒА – архимед күші ρ с – сұйықтың тығыздығы, (ө.б. 1кг/м3) VД - дененің көлемі, (ө.б. 1м3) Ареометр - сұйықтың тығыздығын өлшеуге арналған аспап. Беттік керілу күші – сұйықтың беттік қабатында әрекет ететін күш. Қылтүтікті құбылыстар – қылтүтіктер бойымен сұйықтың көтерілу немесе төмен түсу кезінде байқалатын беттік құбылыстар. VI тарау. ЖҰМЫС. ҚУАТ. ЭНЕРГИЯ. Механикалық жұмыс – дененің орын ауыстырған кезде істелетін жұмыс: А =Fs, мүндағы Ғ – дене қозғалысының бағыты бойынша әрекет ететін күш, s – орын ауыстыру, А – жұмыс. Жұмыс Джоульмне өлшенеді: Джоуль (1Дж) = 1 Ньютон * 1 метр = 1Н/м Қуат – жұмыстың орындалу шапшаңдығын сипаттайтын шама. N = A/t, мұндағы А – жұмыс, t – осы жұмыс істелген уақыт. N – қуат. Қуаттың өлшем бірлігі ватт болып саналады: 1Ватт(1Вт) = 1Джоуль/1сек=1 Дж/с Энергия – дененің жұмыс істеу қаблеттілігін сипаттайтын физикалық шама: Кинетикалық энергия – дененің қозғалу салдарынан ие болатын энергия. Е_к= (mϑ^2)/2, мұндағы m – қозғалыстағы дене массасы, ϑ – оның жылдамдығы, Ек – кинетикалық энергия. Потенциялдық энергия – денелердің немесе бір дене бөліктерінің өзара орналасуымен анықталатын энергия. Демормацияланатын серіппенің потенциялдық энергиясы: E_p= (kx^2)/2, мұндағы k - серіппе қатаңдығы, х – серіппенің абсолюттік ұзаруы. Ауырлық күш әрекет ететін дененің потенциялдық энергиясы: Еp = gmh, мұндағы g – 9.8 Н/м, m - дене массасы, һ –дененің басқа дене (мысалы: Жер) бетінен биіктігі. Механикалық энергия – дененің кинетикалық және потенциялдық энергиясының қосындысы. W = Ek + Ep = const. Механикалық энергияның сақталу заңы: денелер сыртқы денемен әрекеттеспейтін, тек ауырлық күшінің немесе серпімділік күшінің ғана әрекетінде тұратын тұйық жүйеде механикалық энергия сақталады. W = Ek + Ep = const. Күш моменті – иіндікке әрекет ететін күштің оның иініне көбейтіндісі: М = F*d, F – иіндікке әрекет ететін күш, d – күш иіні, Күш моменті Ньютон-метрмен өлшенеді. 1Ньютон*1метр = 1Н*м Айналушы дененің тепе-теңдік шарты моменттер ережесімен анықталады. Денені сағат тілінің қозғалу бағытына қарсы айналдыратын күш моменттерінің қосындысы осы денені сағат тілінің бағыты бойынша айналдыратын күш моменттерінің қосындысына тең болса, онда бекітілген осьтің айналасындағы айнала алатын дене тепе-теңдікте тұрады. Механиканың алтын ережесі – қарапайым механизмдерді пайдалану кезінде күштен қанша есе ұтсақ, қашықтықтан сонша есе ұтыламыз. Механизмнің немесе машинаның пайдалы әрекет коэфиценті (ПӘК) – пайдалы жұмыстың толық жұмысқа қатынасы. η=А_п/А_т 100%, мұндағы А п- пайдалы жұмыс, АТ – толық жұмыс Автор работы: Бекесов Агатай
| |
| Просмотров: 78966 | Загрузок: 1656 | Комментарии: 6 | | |
| Всего комментариев: 6 | ||||
| ||||
