| Главная » Файлы » Рефераты |
Биосфера
|
[ Скачать с сервера (23.5 Kb)
]
Еще больше материалов по этой теме можно найти здесь » [Экология] |
04.03.2013, 08:12 |
| І. Биосфера құрылысы Биосфера – ерекшебиос - өміржәнетіршілік, «Sphaira» (сфера) шар, қоршаған орта дегенсөздеріненалынған, яғнижершарындағыадамзаттыңжан-жануарлардың, өсімдіктердіңжәнебасқатіріорганизмдердіңтіршілікететінортасыдегенмағынабереді. Бұлтерминді 1875 жылыбіріншіретАвстрияныңатақтыгеологы Э. Зюсс ғылымғаенгізді. Бірақ биосфера жәнеоныңжербетіндежүріпжатқанпроцестерітуралыілімніңнегізінсалған академик В.И. Вернацкийболды. Осы ілімбойынша, биосфера +50 %-дан – 50 % -ғадейінтемпературасыболатынтермодинамикалыққабатболыпсаналады. Биосфера негізіненүшқабаттанқұрылады. Олар: атмосфера (газ күйіндегі), гидросфера (су), литосфера (қатты) қабаттар. 1.1. Атмосфера Атмосфера жершарынтүгелденораптұрады. Олгректің «atmos» - бу, «sphairi» (сфера) сөзіненшыққан. Оныңқалыңдығы 100 км-гедейінжетеді. Атмосфераныңнегізгіқұрамындаоттегі (20,95 %), яғни 1,5 * 1015 тонна аргон (1,28 %), азот (75,50 %), яғни 3,8 * 1012 тонна жәнебасқадайгаздаркездеседі. Атмосфера негізінен – тропосфера, стротосферажәнеиопосферақабаттарыболыпүшкебөлінеді. Тропосфера – грекше «tropos» (тропос) – бұрылысы, «sphaira» (сфера) – шар.Өзгермеліқабатдегенмағынабереді. Жербетінетікелейжайласқантөменгітығызқабаты. Орташабиіктігі 10 * 12 км-гежетеді. Стротосфера – латынша «stratum» - төсем, тағысондайсияқтытеңіздеңгейінен 9-11 км жоғарыжататын атмосфера қабаты. Иопосфера – гректің «ion» - қозғалғышқабатдегенсөзіненалынған.Қалыңдығы 800 км-гежетеді. 1.2. Гидросфера Гидросфера – табиғи су қоймаларынан (мұхиттардан, теңіздерден, көлдерден, өзендерден) құралады. Бұлқұрлықтың 70 % алыпжатыр. Гидросфераныңкөлемі 400 млншаршы км. 1.3. Литосфера Литосфера – жердіңқаттықабаты. Олекіқабаттанқұралған. Үстіңгіқабатыграниттен, оныңқалыңдығы 10 км-ден 40 км-гедейінжетеді. Ал астыңғысыбазольттантұрады. Қалыңдығы 30-80 км. Жоғарыдаайтылғандайминералдықабаттарданбасқа, жердіерекшетағыбірқабат – биосфера қоршаптұрады. Олтіріорганимдертарағанаймақтардыңбәрінқамтиды. Биосфераныңпайдаболуыменбірге, жербетіндетіріорганизмдерөсіп-өніп, сыртқықоршағанортаныңэволюциялықдамуынасәйкесқалыптасады. Биосфера теңіздеңгейіненбастап, тау жоталарыныңшыңдарынадейінбүкілқұрғақжердіалыпжатыр. Атмосферадағыбиосфераныңжоғарышегі 20 км биіктіккедейінжетеді. Ондамикробтардыңспоралары (өршігіштұқымы) кездеседі. Бактерияларатмосфералардыңазонқабатында да өсіп-өнеді. Биосферада мол кездесетінмикроорганизмдержербетінен 50-70 метргедейінгібиіктіккеғанатарайды. Литосферадағыбиосфераныңтөменгішегі 2000 – 3000 м-гедейінтереңдіккежетеді. Оларонаэробтабактериялар. Гидросферадағыбиосфераныңшегі 11 км-гедейінгітереңдіккежетеді. Теңізжануарларыжәнеөсімдіктері (қызыл, жасыл, қоңырбалдырлар) үшін су өтеқолайлы орта. Таза, мөлдірболғандықтанкүнсәулесіоның 200 метр тереңдігінедейінтарайды. Бұданкейінгісудыңқабаттарынмәңгілікқараңғылықбасыптұрады.Мұндайқабаттарда да тіршілікететінорганизмдерболады. ІІ. Биосфераныңпайдаболуы Биосфера бірденпайдаболғанжоқ. Ол өте көне заманнан бері қарай күні бүгінге дейін біртіндеп дамып келеді. Биосфераның ертеден бері қарай құралып келе жатқанын дәлелдейтін палеонтологиялық материалдар қарапайым тірі организмдердің қалдықтары жер қыртысының әрбір қабаттарынан табылады. Осы қабаттарға сүйене отырып, ғалымдар биосфераның негізгі пайда болу жолдарын анықтады. Биосфераныңеңбіріншізаманы Архей депаталады. Бұлкезде биосфера қандайжағдайдадамығаныжәнеқандайтіріорганизмдерболғанытуралыешқандайдеректержоқ. Протерозой эрасы – биосфераныңекіншідәуірібопесептеледі. Бұлзаман 700 млн жылбойынасозылған. Протерозойдатіріорганизмніңқарапайымтүрлерітіршілікеткен. Олардыңсолдәуірдтасқажабысқанқалдықтарыәртүрлі тау жыныстарынанқазіргікезде де байқалады. Биосфераның Палеозой эрасынемесеертедегітіршіліккезеңі. Бұлдәуіршамаменалғандабұдан 570 млн жылбұрынбасталып, 300 млн жылғасозылған. Бұл эра кембрий, ордовик, силур, девон, карбон жәнепермьдәуірлеріболыпбірнешегебөлінеді. Кембрий дәуіріндебарлықөсімдіктертеңізсуларынаөскен. Оларкөкжасылбалдырларболатын. Силур кезеңіндеөсімдіктерқұрлыққабіртіндепшығабастап, дамитүсті. Девонныңаяқкезіндебұларданбасқақырықбуындылар, плаундаржәнепапоротниктерқаулапөсебастады. Өсімдіктерқұрлыққашыққаннанкейінфотосинтездіңықпалыменатмосфералықауаныңхимиялыққұрамыөзгеріп, құрлықжануарларыныңдамуынажағдайтуды, өйткені фотосинтез процесіарқылыауадаоттегікөбейетүсті. Таскөмірдәуірі (карбон) жылыжәнеылғалдыболды. Мұныңөзіқұрлықөсімдіктерініңқаулапөсуінемүмкіншілікжасады. Әсіресесәндіорманағаштарыныңкөлеміүлкенаймақтардықамтыды. Бұлдәуірдегіөсімдіктернегізіненплаундар, қырықбуындаржәнепапоротниктерболды. Бұларпсилофиттентаралып, таскөмірдәуірініңбасындасолардыңорнынтүгеліменбасты. Пермь дәуірінің бас кезіндегіөсімдіктердетаскөмірдәуіріндегіөсімдіктергеұқсаскөптегенбелгілерболды. Бірақпермьдәуірініңортасындажербетіндегіөсімдіктергекенетөзгеріскірді. Ағаштәріздіплаундар, каламиттер, папоротниктермүлдемжойылыпкетті. Бұлардыңорнынажалаңаштұқымдыөсімдіктердіңтұқымынанөсіпшыққанқылқандылар, цикада тәрізділержәнешикгаларөсебастады. Мезозой эрасынемесе орта тіршіліккезеңібұдан 135 млнжылбұрынбасталып, 115 млн жылданастамуақытқадейінсозылған. Үшдәуіргебөледі: триас, юра, бор. Триаста тау құрылупроцестерібаяуланды. Бұлэраныңқұрлықөсімдіктерібіркелкіболды. Юра дәуірі жылы болды. Теңізжағалауларындағыормандарда папоротник, қырықбуындылар,жалаңаштұқымдылар – гинасомер, қылқанжапырақтыларқаулапөсіп, дамитүсті. Мезозой эрасындағы, әсіресесоңғыкезінде – бор дәуіоінде, қазіргі флора қалыптасыданбұрын, жербетіндегіорганикалықтіршіліккеүлкенөзгерісенді. Осы кездетеңізсуларыазайып, құрғақжерлеркөбейебастады. Бор дәуірініңаяғындаШығыс Азия мен Америкадағы Анд аймақтарыжоғарыкөтерілетүсті. Бор дәуірінде климат кенетөзгеріпкеткен. Профессор М.И. Голенкинбұлөзгерісжергетүсетінкүнсәулесініңинтенсивтіболуыменбайланыстыдепжорамалдайды. Ауарайыныңбірмезгілдекенетөзгеруіөсімдіктерэволюциясындажаңа ароморфоз пайдаболуынасебепболды. Бұлардакөптегенжаңапрогрессивтібелгілержетілетүсті. Мәселен, аналықтың, сондай-ақжемісдамитынжотынныңболуы, қосарлыұрықтану, гүлдіңпайдаболуыжәнетағыбасқа. Кайназой эрасыбұдан 70 млнжылбұрынбасталған. Осы уақыттан бері барлық эралар бойынша қазіргі кезден флораның қалыптасу процесі жүрді. Кайнозой эрасыекідәуіргебөлінеді. Олүштікжәнетөрттіккезеңдер. Үштікдәуірде тау құрылупроцесідамитүсті. Жербетіндегіеңбиік Альпы-Гималайтауларыпайдаболды. Осы кездеҚаратеңіз бен Жер Орта теңіздеріоқшауланыпөзалдынабөлініпқалған. Төрттікдәуіржербетіндетіршілікдамуыныңақырғыжәнееңқысқадәуіріболыпсаналады. Ұзақтығы 1 млн жылдайғанаболды. Бұлдәуіргетәнжағдай – солсуықкезеңдержәнемұздәуіріжылыылғалдыауарайыменалмасыпотырғаныбайқалады. Өйткеніөсімдікәлемі мен жерқыртысының даму процесібіркелкіемес. Мұздаржербетінбасқанкездежылылықтысүйетінөсімдіктероңтүстіккеқарайығысыпкетті. Бірте-біртеауарайыжылынып, өсімдіктердіңөсуінеқолайлыжағдайлартуды. | |
| Просмотров: 2862 | Загрузок: 263 | | |
| Всего комментариев: 0 | |