металдар туралы тусиник

Металдар туралы оқу материалын өткенде химиялық  элемент жай зат және күрделі зат, заттың құрылысы мен қасиеттері, химиялық реакция, т.б. ұғымдар нығаяды, жаңа деректермен толысады. Периодтық заң, атом құрылысы, химиялық байланыс және иондық теория жөніндегі білім қолданыс табады. Метеллургия  өнеркәсібі және металдардың халық шаруашылығындағы маңызы туралы нақтылы ұғым қалыптасады.

     Металдарды жүйелі түрде қарастырғанда оқушылардың 8-9 сыныптардың жеке тақырыптарында алынған мына тірек білімі ескеріледі. «Химиялық алғашқы ұғымдар» тақырыбынан элементтердің жіктелуі; металдар туралы алғашқы ұғым;  «Оттегі» тақырыбынан металдардың тотығуы, металл оксидтері туралы ұғым; «Сутегі. Қышқылдар. Тұздар» тақырыбынан металдардың қышқылдармен әрекеттесуі және металдардың активтік қатары туралы алғашқы түсінік, металл  оксидтерінің сутегімен тотықсыздануы және қышқылдармен алмасу реакцияларына түсуі, металдардың тұздар құрамына кіруі, «Су. Негіздер. Ерітінділер» тақырыбынан металдардың сумен әрекеттесуі және негіздер құрамына кіруі; «Бейорганикалық қосылыстардың маңызды кластары жөніндегі білімді қорытындылау» тақырыбынан металдардың бейметалдармен және қышқылдармен әрекеттесуі, оксид және гидроксид қосылыстарының қасиеттері, «Периодтық заң және периодтық жүйе» тақырыбынан сілтілік металдардың табиғи тобы, периодтық жүйеде металдардың орналасуы, электрондық құрылысының ерекшеліктері, иондануға бейімділігі, бейметалдар орналасқан негізгі топшаларды оқығанда металдардың тотықсыздандырғыш қасиеттері, қышқылдармен әрекеттесуінің  ерекшеліктері, оксидтері, гидроксидтері және тұздары ескеріледі. [1]

      Бұл білім металдардың жалпы қасиеттерін дедуктивті тәсілмен, оқушыларды белсенді қатыстыру арқылы, оқып үйренуге негіз болады.

      Алдымен  металдардың периодтық жүйедегі орны туралы кіріспе оқылып, мына мәселелерге назар аударылады; «металл» термині химиялық элементтерді және олар түзетін жай заттарды белгілейді; бір термин арқылы берілетінекі ұғымның әрқайсысының өзіндік мазмұны және көлемі нақтыланады; периодтық жүйеде орналасуы, салыстырмалы атомдық массасы, реттік нөмірі, атом радиусы, иондану энергиясы, т.б. элементке тән сипаттамалар. Металдарға жататын химиялық элементтер саны жағынан бейметалдардан гөрі көбірек, сексеннен асады. Олар І-ІІІ негізгі топшаларда (бордан басқа) және барлық топшаларда периодтық жүйенің сол жағында орналасқан. Металл атомдарының негізгі ерекшелігі сыртқы қабатындағы электрондар саны аз, атом радиустары едауір үлкен. Әр период S-деңгейшесін электрондармен толтыратын сілтілік металдардан басталады.

Үлкен периодтардың ортасында орналасқан металдар атомдары  (Sc-Zn, V-Cd)  d-деңгейшесін және  f-деңгейшелерін (лантанойдтар мен актинойдтар) электрондармен толтырады.