ЖОСПАР
КІРІСПЕ 3
1. ТАРАУ. АЗАМАТТЫҚ ІС ЖҮРГІЗУ ПРИНЦИПТЕРІ: ТАРИХ ПЕН БІЗДІҢ
1.1. Азаматтық іс жүргізу принциптерінің рим құқығында орнығуы және
1.2. Азаматтық іс жүргізу принциптерінің түсінігі мен мәні 8
2. ТАРАУ. АЗАМАТТЫҚ ІС ЖҮРГІЗУ ҚҰҚЫҒЫНЫҢ ПРИНЦИПТЕР ЖҮЙЕСІ 16
2.1. Ұйымдастырушы принциптер 16
2.2. Функционалды принциптер 24
3. ТАРАУ. АЗАМАТТЫҚ ІС ЖҮРГІЗУ ҚҰҚЫҒЫНЫҢ ПРИНЦИПТЕРІ (МӘСЕЛЕЛЕРІ МЕН
3.1. Азаматтық іс жүргізу принциптерінің конституциялық негіздері 55
3.2. Азаматтық іс жүргізу принциптерінің мәселелері мен болашағы 56
Қорытынды 64
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 66
Кіріспе
Заңгердің біліктілігінің негізі - құқықтық салаларды жақсы білу және
Қазақстан Республикасында сот ісін жүргізу регламентациясы, салыстырмалы жақында ғана
ҚР қабылдаған АІЖК-нің позитивтік жақтарын алсақ, ол азаматтық соттардың
Құқықтық жүйенің құрылымының принциптері ретінде, демократияны және заңнаманы либералдау
Жұмыстың актуалдылығы, азаматтық іс жүргізу принциптерін және олардың конституциялық
Сондықтан да, азаматтық іс жүргізудің принциптері түсінігін дұрыс талқылау
Зерттеу объекті – азаматтық іс жүргізудің принциптері және олардың
Зерттеу пәні – азаматтық іс жүргізудің заң нормалары, Конституция.
Зерттеу мақсаты – азаматтық іс жүргізу принциптерін талқылау.
Зерттеу гипотезасы: АІЖК-де азаматтық құқық принциптерінің толық зерттелмегендігі, оларға
Мақсатқа жету үшін келесі сұрақтарды қарастырамыз:
- азаматтық іс жүргізу принциптерінің тарихын зерттеу;
- азаматтық іс жүргізу принциптерінің жүйесін қарастыру;
толық анализ жасап, азаматтық іс жүргізу принциптерінің мәселелері мен
Жаңалық элементі ретінде: диспозитивтік принциптің соңғы дұрыс талқылауы -
1 Тарау. Азаматтық іс жүргізу принциптері: тарих пен біздің
1.1. Азаматтық іс жүргізу принциптерінің рим құқығында орнығуы және
Өзін жасаған халықтан көп өмір сүрген және екі рет
Бірақ тағдыр Римге өзге болашақ таңдады. Тірлік үшін күресте
Сонымен бірге Римнің ішкі құрылымы да өзгереді: бұрыннан қалған
Римнің әскери және саяси қатынастары оны экономикалық қатынастарға түсуге
Бүлік антикалық әлемнің жалпы құқығы болған рим құқығы осылай
Классикалык период заңгерлерімен жасалған, әлемге мұрагерлікке қалған рим құқығының
Әлемнің тагдырын қолында ұстаған темір колосс құлай бастады: рим
Бірақ бұндай ой жалған. Ежелгі әлемге құйылған зор адамдар
Біркелкі уақыттан соң, көшу мен орналасу периоды өтеді. Жаңа
Жаңа халықтар, экономикалық даму жолында, әрине, халықаралық сауда қатынастарымен
Рим құқығы рецепсия периодынан өтеді: зерттеледі; соттарда қолданылады; жергілікті
Рим құқығы тек практиканы емес, сонымен бірге теорияны да
Рим құқығының тарихи тағдыры осы. Бүкіл антика әлемінің заңи
Тағдырдың тілеуімен біз Батыс Еуропамен қатынасудан, олардың мәдениетінен алшақ
Бірақ, рим құқығын зерттеу, оған шексіз сену, алға жылжу
«Рим құқығы» деп антикалық Римнің құқығын, құлиеленушілік Рим мемлекетінің
«Рим азаматтық құқығының негіздері» пәні меншік құқығының(сонымен бірге неке
Қазіргі құқық жүйелерінде «азаматтық құқық» термині, сол қоғамдағы меншік
Атап айтқанда, латын тілінде «азаматтық» сөзіне civilis cөзі сәйкес
Басқа жағдайларда, ius civile преторлардың(және кейбір магистраттардың) тәжирибелері нәтижесінде
Бұл мағынада ius civile халықтық жиналыстардың, кейін сенаттың құқық
Сонымен, азаматтық құқыққа(қазіргі кездегі) Римде үш жүйе сәйкес келген
Рим тарихшысы Тит Ливии XII таблицалар заңдарын «fons omnis
Рим құқығының тарихы жолында құқықшығармашылығының нысандары: 1) жай құқық;
1.2. Азаматтық іс жүргізу принциптерінің түсінігі мен мәні
Азаматтық іс жүргізу құқығының, өзге де құқық салаларының принциптерінің
Кейбір авторлар, азаматтық іс жүргізу құқығының принциптерін, азаматтық іс
Өзгелердің пікірінше азаматтық іс жүргізу құқығының принциптері – ол
Латын тілінен аударылғанда «принцип» сөзі «негіз», «бастау» дегенді білдіреді.
Сот пен заңдылық туралы идеялар бола тұра, принциптер құқық
Сонымен, азаматтық іс жүргізу принциптері деп, азаматтық іс жүргіудің
Принциптердің мәні ең алдымен, олардың нормативтік шығармашылыққа әсер етуі.
Н.Б. Зейдердің 1962 жылы ұсынған «біртұтас азаматтық іс жүргізу
1) құқықтық реттеудін жалпы пәні мен әдісін белгілеу мүмкін
2) принциптер құқықтық реттеудін жалпы пәні мен әдісіне негізделетіндіктен,
3) іс жүргізу нысаны, тек заңдылықты жүзеге асыру әрекетіне
4) субъективті азаматтық құқықтар мен мүдделерді қорғау нысандарының әрекетін
Н.Б. Зейдердің идясын қолдамаушылық қазір де бар, өйткені «азаматтық
Азаматтық іс жүргузі құқығы өзінің ерекше болуына қарамастан, «функцияларының
Азаматтық іс жүргізу құқығын жалпы құзыретті соттармен байланыстыра отыра,
Сондықтан, азаматтық іс жүргізу пәніне тек жалпы құзыретті соттардың,
Құқықтық реттеу пәні бұртұтас екенін мойындағасын, әрбір құқық саласы
Мемлекет қоғамдық қатынастарды реттей отырып, қоғамдық қатынастарға қатысушылардың іс-әрекеттерін
Құқық қорғау нысанына тәуелсіз, азаматтық іс жүргізу нормаларының басым
Осыдан шығатыны барлық құқық қорғану нысандарында, қоғамдық қатынастарды құқықтық
Біртұтас азаматтық іс жүргізу құқығына кіре тұра, қорғану нысандарының
Мемлекет өз алдына қоятын саяси, әлеуметтік, рухани немесе өзге
«Арбитраж әдісі» бойынша, бұзылған құқық, құзыретті органның бақылауымен,
«Әкімшілік әдіс» бойынша, заңнамалық қызмет, олардың жалпы өкіліттілігінің бөлігін
Соңғы әдіс, «қоғамдық әсер әдісі» мемлекетпен берілген, заң шеңберінде
Әрбір қорғану нысанының пәні мен қорғану әдісі әртүрлі болғандықтан,
Заң ғылымында, құқықтық принцип термині астында, әдетте, құқық нормасында(нормаларында)
Принциптердің бірінші тобы, ұйымдастырушы-құқықтық нормаларының негізі ретінде, мемлекеттік және
Азаматтық іс жүргізу құқығының базисі, іс жүргізу нормаларының негізінде
Азаматтық іс жүргізу ғылымынды қарама-қайшы екі ағым бар: бір
Расында да, егер азаматтық іс жүргізу, жер іс жүргізу,
Бірақ «іс жүргізу нысанына» жүйелік, іс жүргізу заңымен белгіленген,
«Заңшығармашылық іс жүргізу» құқықтық нысанмен белгіленген және бекітілген іс
Түйіндеп айтқанда, «іс жүргізу нысаны» құқық қолданушы органдардың заңи
Айтылғанға негізделе отырып, біздің ойымызша, әрбір құқық қорғау нысандарында
Сонымен бірге, бүкіл құқық саласы бір құқықтық актіде кодификациялануы
Осыған байланысты, менің пікірімше, субъективті құқықтар мен мүдделерді қорғаудың
Қорытындылап айтсақ, мемлекеттің үштілік соттар туралы заңнаманы қабылдауы, «біртұтас
Сонда Н.Б. Зейдердің «біртұтас азаматтық іс жүргізу құқығы» туралы
Азаматтық іс жүргізу принциптері өзара тығыз байланысты және біртұрас
Азаматтық іс жүргізу құқығының принциптерін жүйелеу – оларды анықталған
1. Принциптердің бекітілу көзі бойынша:
А. Конституциялық принциптер
Ә. Іс жүргізу заңнамасында бекітілген принциптер
2. Реттеу пәні бойынша:
А.Ұйымдастыру принциптері
Ә.Заңдылықты жүзеге асыру принциптері
3. Функционалдық рөлі бойынша:
А.Ұйымдастырушы-функционалды
Ә.Функционалды
Ең ыңғайлы және іс жүзінде мағыналы жүйелеу, азаматтық іс
Жалпықұқықтық принциптер – бұл барлық құқық салаларына тән принциптер,
Салааралық принциптер – бұл азаматтық іс жүргізу, қылмыстық іс
Салалық принциптер – бұл тек азаматтық іс жүргізу құқығына
Бөлек құқықтық институттар принциптері – азаматтық іс жүргізу құқығында
Принциптер жүйесі объективті және біртұтас болып табылады. Оның әрбір
2 Тарау. Азаматтық іс жүргізу құқығының принциптер жүйесі
2.1. Ұйымдастырушы принциптер
Демократизм принципі. Демократизмнің тағы бір нышаны мемлекеттің өз азаматтарына
Қоғамның, мемлекеттің зайырлылығын, демократиялылығын паш ететін, тұңғыш рет, 30.08.1995
Сондай-ақ, құқықтың қайнар көзі Заң болмақ - деп анықтаған
Ендігі жерде судьяның (соттың) тәуелсіздігі принципі мен демократизм принципі
Бұл мәселе Қазақстан Республикасы Конституциясының 1-бабында көрсетілген. Оған сәйкес,
Осы принцип сот билігінің органы соттың ұйымдастырылуы мен қызметін
Демократия — халық билігінің түсінігін білдіреді. Ендеше, ізгісі-судьялардың сайлау
Осылайша, демократизм принципінің идеясы сот билігінің дербестігі мен тәуелсіздігін
Яғни, демократиялық зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекеттің ең қымбат
Ендеше, мемлекеттің ең қымбат қазынасының құқықтары мен бостандықтарын, заңды
Азаматтық іс жүргізу құқығының демократиялылығы сонда, азаматтық іс бойынша
Гуманизм принципі.
Азаматтық іс жүргізу құқығының гуманизмі келесіде: а) іске қатысушылар
Судьялардың тәуелсіздігі және тек заңға бағынуы.
Бұл принцип қандай да болсын мемлекет үшін өте маңызды
Судьяның (соттың; істер алқалы құрамда қаралған жағдайларда) тәуелсіздігі, сот
ҚР АІЖК-нің 12 бабына сәйкес, судья сот төрелігін атқару
Мемлекеттің органдар мен лауазымды тұлғалар, жергілікті өзін-өзі басқару органдары,
Заңдылықты іске асыруға қол сұғушылық, сотқа немесе судьяға қалай
Демек, судья тәуелсіз, тек қана заңға бағынышты, мемлекет атынан
Сот билігін атқарушы судьяға қатысты берілген осы анықтаумен толық
Қорыта келгенде, судьяның тәуелсіздігі принципіне мына келесідегі анықтауды беруге
Мұның өзі судьяның өзіне заңмен берілген өкілеттіктерін жүзеге асыруы
Істерді қарау барысында судья (немесе сот құрамы) тараптардың ешқайсысын
Судьяларға өте жауапты міндеттерді атқару тапсырылған. Бұлардың қатарына, азаматтар
Судьялар іске асыратын мақсаттар, олардың, яғни судьялар корпусының басқа
Дербес істерді шешкенде судьялар жоғары тұрған соттардан, тергеу органдарынан,
Принциптік түрде қарастырғанда, судъя тәуелсіздігінің Ата Заң мен заңдарда
1) заңда судьялардың бірыңғай мәртебесін баянды етумен;
2) судьяға заңда көзделмеген соттан тыс функциялар мен міндеттерді
3) сот әділдігін іске асыру барысында судьяны тек заңға
4) ешкімнің сот төрелігін жүзеге асыру ісіне араласуға және
5) судьяның қаралған немесе қаралып жатқан сот істерінің мәні
6) соттарды қаржыландыру, судьяларды материалдық қамтамасыз ету, сондай-ақ оларға
Қорыта айтқанда, заңдылықты жүзеге асыруда судьялардың тәуелсіздік принципі оларға
Жұмыста судьяның тәуелсіздігі туралы жазылғанда соттың тәуелсіздігі деп те
Сот төрелігін тек қана соттың жүзеге асыруы.
Қазақстан Республикасы Конституциясының 75-бабына, Конституциялық заңының 1-бабына сәйкес, Қазақстан
Ал, Конституция мен аталған Конституциялық заңда Қазақстандағы сот жүйесін
Сот әділдігін тек қана соттың іске асыруы принципінің саяси-құқықтық
Сот билігін жүзеге асырудың негізгі нысаны сот әділдігі болғандықтан,
Мұнымен қоймай, сот ісін қарау тәртібі мен қаралуға тиісті
Осыған байланысты Конституциялық заңның талабы бойынша, республикада қандай да
Тұлғаны қылмысқа байланысты кінәлі немесе кінәлі емес деп тану
Тек сот қана сот істеріне байланысты жаза тағайындай алады
Сот қаулыларын тек қана жоғарғы сатыдағы сот сатылары апелляциялық
Сот әділдігін тек қана тәуелсіз судья (сот) жүзеге асыра
Мұның өзі сот әділдігін (билігін) тек соттың жүзеге асыру
Соттың құзыреті мемлекет пен қоғамда пайда болатын барлық қатынастарға
Өз қарауына жатпайтын іс бойынша азаматтық сот ісін жүргізуді
Заңдылықты іске асырудың мақсаты конституциялық құрылысты, азаматтардың құқықтары мен
Судьялардың ауыстырылмайтындығы.
Конституцияның 79-бабы мен Конституциялық заңның 24-бабына сәйкес, республика соттары
Мұнымен қатар, заң соттардың төрағалары мен алқа төрағаларына қызмет
Судьялардың ауыстырылмайтындығы принципіне сәйкес, олар заңмен белгіленген тәртіпте өкілеттіктеріне
Мұнымен қатар, заңмен судьяны қызметінен босату және оның өкілеттігін
1) орнынан түскенде немесе өз тілегі бойынша судья қызметінен
2) медициналық қорытындыға сәйкес кәсіптік міндеттерін одан әрі атқаруға
3) судьяны іс-әрекетке қабілетсіз немесе іс-әрекетке қабілеті шектеулі деп
4) осы судьяға айыптау үкімі заңды күшіне енгенде;
5) Қазақстан Республикасының азаматтығынан айырылғанда;
6) судья қайтыс болған немесе соттың оны қайтыс болды
7) судья басқа лауазымға тағайындалған, сайланған және ол басқа
8) соттың таратылуын немесе өкілеттік мерзімінің өтуіне байланысты, егер
Судьяны қызметінен босату және өкілеттігін тоқтатудың басқа да негіздері
Бұдан тыс, судья қызметінен, орнынан түсуі арқылы да кете
Барлық адамдардың заң мен сот алдындағы теңдігі.
ҚР АІЖК-нің 13 бабына сәйкес, азаматтық сот ісін жүргізу
Келтірілген ережелер теңдік принципінің тағы бір жағын білдіреді: шексіз,
немесе басқа тұлғалар жағынан қысым көрмей барлық конституциялық құқықтар
Сонымен бірге барлық азаматтар заң алдында тең. Ол дегеніміз,
Заңды тұлғалардың ешқайсысына артықшылық берілмейді және олардың ешқайсысы да
Азаматтық-құқықтық жауапкершіліктен иммунитеті бар адамдарға қатысты азаматтық сот ісін
Заң алдындағы теңдік азаматтық іс жүргізу құқық қатынастыры субъектілеріне
Сот алдындағы теңдік сот ісін жүргізуде сот алдында тараптар
Сонымен, бұл принцип тек азаматтардың құқықтары мен міндеттерін ғана
Сотта істі қараудың жариялылығы.
Бұл принцип АІЖК-нің 19 бабында белгіленген, оның мазмұны болып
Сотта істі қарау жариялылығы принципі, егер азаматтар іске қатысушы
Сот істі соттың жабық отырысында қарау туралы дәлелді ұйғарым
Жабық сот отырысында істі қарау азаматтық сот ісін жүргізудің
Азаматтардың жеке хат алысуы және жеке телеграф байланысы ашық
Іске қатысушы адамдар мен ашық сот отырысына қатысушы азаматтардың
Жариялылық принципі сотқа тәрбиелік жұмысты атқаруға мүмкіндік береді. Бұл
Тіл принципі.
Мемлекеттің тәуелсіздігін білдіретін басты және өзекті мәселелердің бірі -
Республиканың көп ұлтты факторы АІЖК-де де ескерілген. Бұл заңның
Іс бойынша сот өндірісінің тілін қылмыстық процесті жүргізуші орган
Іс жүргізіліп жатқан тілді білмейтін немесе ол тілді жетік
Баста айтылып кеткендей, тілдің тәуелсіздігі мемлекеттің тәуелсіздігі, мемлекеттік тілді
Сот жүргізілетін тілді біледі деп, сол тілді құр түсінетіндерді
Қаралып отырған принциптің мазмұны мынадай қағидалардан тұрады: а) сот
Осылайша, бұл принциптің орасан зор саяси және тәжірибелік маңызы
Объективтік шындық.
Азаматтық іс жүргізу құқығы теориясында бұл принциптің мазмұны, заңдылықты
Бұл принципті бұзу шығарылған сот актісінің негізсіз болатындығынан, сот
2.2. Функционалды принциптер
Заңдылық принципі. Республикадағы соттардың қызметі заңдылық принципінің талаптарына сай
Заңдылық принципі, жалпықұқықтық, әмбебап ереже ретінде Конституция мен оған
Сот әділдігінің заңдылығы принципінің ерекшелігі мынадай: соттардың ұйымдастырылуы мен
Бұл принцип төмендегілерді сипаттайды:
1) сот әділдігін Конституция мен Конституциялық заңда көрсетілген тәртіпте
2) сот әділдігін іске асыру барысында судьялар (соттар) тәуелсіз
3) соттар сот әділдігін іске асыру барысында азаматтардың құқықтары
4) соттар Конституцияның, заңдардың, өзге де нормативтік-құқықтық актілердің және
5) сот әділдігін іске асыру барысында судья (сот) сот
Заңдылық принципі соттардан іс бойынша шығарылған әрбір үкімде немесе
Бұл принцип өзінің мазмұнымен-ақ соттардың іс жүргізу заңдарының іс
Заңдылық принципі сот әділдігі саласында заңмен орнықтырылатын кепілдіктер жүйесімен
Заңдылық принципы «қазақстан республикасыны құқығының барлық салаларына тән» салааралық
АІЖК-нің 2 бабына сәйкес жалпы құзыреттілігі бар соттарда іс
Бұндай бірдей күші бар заңдардың бірінің нормаларының екіншісінің алдындағы
Егер заң актілерінде немесе дауласушы тараптардың келісімінде тиісті мәселелерді
Диспозитивтік.
Негізінен «dіsposіtіo» сөзі латын тілінен аударғанда «орналасу» деген ұғымды
Диспозитивтік принцип ерекше белгілері бойынша азаматтық іс жүргізуді қылмыстық
Нақтық азаматтық істегі диспозитивтілік азаматтық сот өндірісінен бастап орындау
Негізінен диспозитивтік принципқа ғалымдар әртүрлі түсініктер береді. Олардың берген
Біріншіден, бұл жерде азаматтық сот өндірісінің бастамасы бекітілген және
Келесі бір автордың пікірі бойынша диспозитивтік принципы – азаматтық
Міне, осы екі ғалымның берген түсініктері екі түрлі мағынаны
Азаматтық іс жүргізу құқығындағы диспозитивтік принципының көрініс табуы мен
АІЖК-нің 8-бабына әрбір мүдделі тұдға өзінің бұзылған немесе даулы
Азматтық іс жүргізу құқығында осы кезге дейін диспозитивтік принцип
Диспозитивтік принципқа дұрыс пікір берген ғалымдардың бірі М.С. Шакарянның
Осы айтылған мәселеге байланысты тағы бір айта кететін жағдай
Осы диспозитивтік принцип таралатын субъектілердің ішінен үшінші тұлғаларды да
Сонымен жоғарыдағыларға байланысты айтатын болсақ, диспозитивтік принцип дегеніміз тараптар
Сондай-ақ оқулықтарда диспозитивтік принципы азаматтық іс қозғау тәртібін, сотпен
Бұл жерде осы ғалымның тараптардың өздеріне тиесілі материалдық және
Осы диспозитивтік принципының пәні тараптардың азаматтық іс жүргізуде өздерінің
Диспозитивтік принципы азаматтық іс жүргізудің басқа принциптары – заңдылық,
Ал Ресей ғалымы М.Г. Авдюков диспозитивтік принциптың азаматтық сот
а) іс жүргізу мүдделі тұлғаның бастамасымен туындайды;
б) даудың пәнін мүдделі тұлғамен анықталады;
в) іске қатысушылар іс жүргізуті дамыту және аяқтау үшін
Бұл жерде ғалымның пікірін дұрыс деп айтуға болады. Өйткені
Сонымен қатар азаматтық іс жүргізудегі жеке құқықтардың диспозитивтік сипаты
Біріншіден, тек құқығы иеленушінің өзі ғана бұзылған құқығын орнына
Екіншіден, құқықты иеленуші талап негізін және пәнін, берілген талап
Үшіншіден, егер азаматтық құқықты иеленуші іс жүргізуге дейін құқықты
Осы мәселеге байланысты тағы бір айт кететін жағдай бар.
Сонымен қорыта келе мынадай тұжырым жасауға болады. Егер мүдделі
Диспозитивтік принциптың мазмұны іске қатысушы жақтар мен басқа тұлғарларға
Диспозитивтік принциптың негізгі мазмұны адамның сотпен қорғану құқығы болып
Диспозитивтік принцип мазмұнына тараптардың өз құқықтарын қорғау үшін материалдық
Осы мәселеге байланысты В.М. Семенов соттың белсенділігі туралы сөз
Нақты азаматтық іс бойынша іс жүргізудің туындауы мүдделі тұлғаның
Осыған байланысты тағы бір айта кететін жағдай, қазіргі азаматтық
Сонымен азаматтық тек заңда көрсетілген мүдделі тұлғаның талап етуімен
Сот істі қозғай алмағанымен кейбір жағдайларда іс барысына
Еңбек қатынастары бойынша заңсыз жұмыстан шығарылған немесе ауыстырылған жұмысшыны
Іс жүргізу туындауы үшін, яғни талап сотпен қабылдану үшін
Диспозитивтік принцип мазмұнын ашып көрсетуде, басқа елдің де азаматтық
Барлық талап өндіріс іс қозғау туралы арыз берумен басталады.
Азаматтық іс жүргізу азаматтардың бұзылған немесе бұзылу қауіпі төнген
Ендігі кезекте диспозитивтік принцип мазмұнына байланысты заң оқулықтарында қолданалатын
Талап қою құқығы және іс бойынша өндірісті жүргізу іс
Іс жүргізулік легитимацияға байланысты Чехияның азаматтық іс жүргізуіне қайта
Іс жүргізулік легитимация талап қою құқығы секілді талапкердің өз
Біріншісі, азаматтық сот өндірісіне прокурор мен ұлттық комитеттің араласуы.
Екінші топқа материалдық құқық субъектілерінен басқа ерекше жағдайдағы нақты
Бұл іс жүргізулік легитимацияның жалпы сипаттамасы Чехия Республикасының азаматтық
Диспозитивтік принциптың мазмұнына қайта оралатын болсақ, осы принциптың мазмұнына
Әрбір нақты азаматтық істе іс жүргізу құқықтары шеңберінде тараптардың
Ендігі кезекте осы авторлардың диспозитивтік принцип мазмұнына кіргізген іске
Талап беру құқығына мынадай сипаттама беріп өтуге болады. Сот
Азаматтық іс басқа тұлғаның құқықтарын және заңды мүдделерін қорғау
Басқа тұлғалармен қозғалатын азаматтық істердің бір-екеуіне тоқталып өтейік. «Неке
Ал еңбекті қорғауды бақылайтын мекемелер мен лауазымды тұлғалар жұмысшылар
Талап қою құқығы, талап қоюға құқылы тұлғалар туралы айта
Келесі кезекте қарастыратынымыз, талап негізін және нысанын өзгерту. Мүдделі
Мүдделі тұлғалардың дау пәнін анықтаумен талапкердің талап негізін және
Талапкер талаптың кез-келген элементін өзгерткенде, іс жүргізу барысындағы талаптың
Бұл жерде М.Г. Авдюковтың пікірі дұрыс айтылған. Талапке талап
Талапкермен көрсетілмеген негіздер бойынша талапты қарауға немесе талапкер жарияламаған
Бұл жерде Е.В. Рябова осы айтылған екі жағдайды соттардың
Сонымен қатар жауапкердің талапты мойындауы немесе талаптардың іс бойынша
Сонымен жоғарыдағылардың негізінде келесідей қорытынды жасауға болады. Талапкердің талап
Диспозитивтік принциптың заңдылық принципымен байланысын талапкердің талаптан бас тарту,
Ал талаптардың теңдігі принципымен диспозитивтік принцип талапкердің талап қоюы,
Соттың бірінші инстанциясы азаматтық іс жүргізу сатыларының негізгізгісі болып
АІЖК-нің 8, 55, 56 баптарының негізінде жеке адамдардың өз
Заң негізінен азаматтық істі мүдделі тұлғаның талап арызымен қозғауды
Осы жерде тағы бір айта кететін мәселе – талапқа
Талап қою – талапкермен іс қозғау мақсатындағы жасайтын іс
Басқа тұлғаның құқығы мен заңды мүддесін кәсіподақ, ұйым, мекемелер
Азаматтық іс қозғау кезінде соттың заңда көрсетілген негіздер бойынша
Сот тәжірибесінде өкінішке орай заңда жоқ негіздер бойынша арызды
Сотқа жолдана отырып мүдделі тұлға талап негізін және нысанын
Осы аталған өкілеттіктер азаматтық істің қозғалуына, жылжуына, өзгеруіне және
Талап пәнін және негізін өзгерту қажеттілігі талаптың тиісті элементтерін
Кейбір жағдайларда талап элементі өзгерту сотқа жолдану кезінде болмаған
АІЖК-нің 42 бабында талапкердің талап негізін және нысанын өзгерту
Осы айтылған жағдайларға байланысты бір уақытта талап негізінің және
АІЖК-нің 51-52 бабына сәйкес тиісті емес жақтарды ауыстыру кезінде
АІЖК-нің 150 бабына сәйкес талап арызда талапкер талабын негіздейтін
Соттың талап шегінен шығуы туралы әдебиеттерде әртүрлі түсіндірмелер берілген
Ендігі кезекте қарастыратын мәселеміз: талапкердің талап көлемін ұлғайтуы немесе
Талапкер талаптан бас тартуға құқылы. Талаптан бас тарту туралы
Сонымен қатар талапкер азамат болып табылса, онда оның талаптан
Бұл айтылған билік ету сипатындағы әрекеттерді заңды тұлғалардың қолдануына
Бұл жерде айтылған пікірді дұрыс деуге болады. Өйткені заңды
Жауапкердің диспозитивтік принциптан туындайтын ең басты құқығы, бұл талапты
Диспозитивтік принципқа сәйкес жауапкер соттың шешімі шыққанға дейін талапкерге
Жауапкер өзіне қойылған талапқа қарсы талап, яғни талапкерге өзінің
Қарсы талап – бұл талапкерге қойылған жауапкердің талабы. Бірақ
АІЖК-нің сәйкес тараптар істі бітімгершілік келісіммен аяқтай алады. Бітімгершілік
Бітімгершілік келісім – істі сотта қарау барысындағы соттың бақылауымен
Сонымен қатар бітімгершілік келісімге қойылатын талап, болашақта осы іс
Міне осындай жағдайларға байланысты бітімгершілік келісімді бекіту туралы сот
Бітімгершілік келісімді бекіту немесе бекітуден бас тарту туралы ұйғарымды
Сонымен, соттың ұйғарымымен бекітілген бітімгершілік келісімнің шарты оны орындау
Диспозитивтік принцип азаматтық іс бойынша соттың бірінші инстанциясында іске
Дау пәніне дербес талап мәлімдейтін үшінші тұлға өз талабы
Осы жерде туындайтын сұрақ, басталған іс жүргізуке қатысатын үшінші
Үшінші тұлғаның дербес талабының өз негізі мен пәні болады.
Тиісті емес жақты ауыстыруда талапкер істен шығуға қарсы болса,
Сонымен қатар, талапкер секілді үшінші тұлға да талаптан бас
Үшінші тұлға басқа іске қатысушылармен ерекше қатынаста болады. Егер
Азаматтық іске дербес талаппен үшінші тұлға қатысқан кезде, сот
Диспозитивтік принцип негізінде азаматтық іс жүргізуде талап қоюшы тараптар
Материалдық құқық мирасқорлығы міндетті түрде іс жүргізуде құқықтық мирасқорлықты
Даулы материалдық құқық қатынаста орын алатын талаптарды немесе үшінші
Соттың бірінші инстанциясында диспозитивтік принцип басқа да өндірістерде
Осы жерде тағы бір айта кететін мәселе, АІЖК-нің 185
Сонымен қатар, диспозитивтік принципқа сәйкес іске қатысушы тұлғалар соттан
Сондай-ақ тараптар арасында бірлесіп қатысушылық та болады (АІЖК 50
Осы аталған әрекеттерден де диспозитивтік принцип көрініс табады…
Апелляциялық, кассациялық инстанцияларда да диспозитивтік принцип толық көлемде көрініс
Апелляциялық, кассациялық өндірісті қозғаған тұлға шешімнің дұрыс еместігін неде
Апелляциялық сатыда заңды тұлғалар, заңды тұлға құрмай кәсіпкерлік қызметті
Берілген апелляциялық шағым не наразылық бойынша сот істегі бар
Кассациялық инстанцияда бірінші инстанциядағы сот шешімдері мен қаулыларының заңдылығы
Сот шешіміне кассациялық шағым беру құқығы іс барысындағы мүдделі
Апелляциялық, касациялық шағым беруде бірлесіп қатысушылар мен үшінші тұлғалар
Апелляциялық, кассацияциялық өндірісте апелляциялық, кассациялық шағымды сот қабылдаудан бас
Сонымен қатар іске қатысушы тұлғалар соттың бірінші инстанциясындағыдай апелляциялық,
Тараптар бітімгершілік келісімге келгенде немесе талапкер талаптан бас тартқан
Сонымен қатар АІЖК-нің 344 бабына сәйкес сот ұйғарымы істің
Қазақ ССР АІЖК-нің 316 бабында сот ұйғарымына шағым сот
Сот ұйғарымдарына шағымдану туралы В.Г Тихин мынадай пікір айтқан
Шешімнен жеке шағымдалатын немесе жеке наразылық келтірілетін ұйғарымдарға: істің
Міне, сонымен апелляциялық, кассациялық инстанцияда көрініс табатын диспозитивтік принципқа
Қадағалау сатысы азаматтық іс жүргізудің міндетті емес сатысы болып
Қазақ ССР АІЖК-не сәйкес қадағалау тәртібімен шағым, наразылық келтіру
Оқулықтарда қадағалау сатысы туралы мынадай пікірлер айтылған. Қадағалау сатысында
Ал келесі бір ғалым мынадай пікір айтқан. «Заңды күшіне
Осы аталған ғалымдардың пікірі кезінде дұрыс көзқарас ретінде көрініс
Сонымен қатар қадағалау тәртібімен сот істі қозғаған кезде, істі
Жаңадан анықталған мән-жайлар бойынша заңды күшіне енген сот
Істің ерекшеліктеріне байланысты арызданушы өзіне белгілі болмаған және белгілі
Сонымен қатар осы әрекеттер заңға қайшвы келсе немесе басқа
Жаңадан анықталған мән-жайлар – істі шешу кезінде болған заңды
Осы аталған ғалымдардың пікірі кезінде дұрыс көзқарас ретінде көрініс
Сонымен қатар қадағалау тәртібімен сот істі қозғаған кезде, істі
Жаңадан анықталған мән-жайлар бойынша заңды күшіне енген сот
Істің ерекшеліктеріне байланысты арызданушы өзіне белгілі болмаған және белгілі
Сонымен қатар осы әрекеттер заңға қайшвы келсе немесе басқа
Жаңадан анықталған мән-жайлар – істі шешу кезінде болған заңды
Азаматтық іс жүргізудің соңғы сатысы – орындау өндірісі диспозитивтік
Оқұлықтарда, ғылыми әдебиеттерде орындау өндірісі ескі кодекстерге сүйене отырып
Диспозитивтік принципқа сәйкес жауапкер, яғни борышқор өз тарапынан сот
Атқару өндірісінде диспозитивтік принциптың көрініс табуының тағы бір жағдайы,
Сондай-ақ атқару өндірісінің қатысушы тұлғалары өз өтініштері бойынша атқару
Сонымен атқару өндірісі диспозитивтік принципына толық бағынады және мұндағы